A investigación (clínica e traslacional) é unha das grandes apostas do Servizo de Oncoloxía Médica, e interrelaciónase coa asistencia e a docencia en beneficio do paciente e do propio sistema.
Un ensaio clínico é un estudo de investigación que se realiza en pacientes e que serve para resolver dúbidas sobre aspectos da enfermidade, formas de prevención, diagnóstico, tratamento e efectos sobre a calidade de vida. Os pacientes que participan nun ensaio clínico poden beneficiarse de novos tratamentos, que se atopan en investigación. A participación en ensaios clínicos é a mellor maneira de axudar ao desenvolvemento de fármacos que aumenten as posibilidades de curación ou control do cancro e que melloren os tratamentos actuais, que se aplican ao resto de pacientes.
O Servizo de Oncoloxía Médica do Hospital Clínico Universitario de Santiago conta cunha Unidade de Investigación Clínica propia que se encarga de levar a cabo estes ensaios. Esta unidade comezou a súa andaina en xullo do 2005 e na actualidade conta cun equipo de coordinadores de ensaios clínicos, con ampla experiencia na investigación clínica e que se encargan de asistir ao equipo investigador e supervisar o correcto desenvolvemento dos ensaios.
Así mesmo, entre outras actividades, na Unidade realizan tarefas de rexistro e información de acordo co protocolo en cuestión, procedementos normalizados de traballo (PNTs), acreditación de normas da Boa Práctica Clínica, etc... Ao contar con enfermeiras dentro a Unidade, é posible proceder á extracción de mostras de sangue e ao seu procesamento. Os seus labores administrativos inclúen ademais a correcta recompilación e xestión da documentación necesaria para levar a cabo os estudos. O desenvolvemento destes ensaios prodúcese nas seguintes fases:
O Servizo de Oncoloxía Médica conta con máis de 100 ensaios clínicos activos anualmente, dos cales aproximadamente un 60% están en fase de inclusión e un 40% en seguimentos.
O Laboratorio de Oncoloxía Médica Traslacional, ONCOMET, creouse por iniciativa do Servizo de Oncoloxía Médica en febreiro de 2009, centrando a súa investigación no estudo das metástases e no desenvolvemento de estratexias que permitan achegar terapias máis personalizadas en pacientes con distintos tipos de tumores. Para iso o grupo dirixe a súa actvidade cara a i) a caracterización do proceso de diseminación tumoral, co fin de atopar novas dianas terapéuticas e mecanismos que freen o avance da enfermidade, ii) a identificación de novos marcadores en "biopsias líquidas" que permitan facer un diagnóstico máis temperán e un manexo e seguimento clínico máis eficiente, así como iii) a aplicación da nanotecnoloxía, cara ao desenvolvemento de novas estratexias terapéuticas e de diagnóstico, e co fin de optimizar métodos analíticos de aplicación en biopsia líquida.
Este reto abórdase desde enfoques diferentes pero complementarios sempre tendo como finalidade última o desenvolvemento de ferramentas baseadas en necesidades clínicas reais, enfocadas cara ao paciente e cara ao persoal clínico tratando de mellorar a calidade e esperanza de vida dos pacientes. Para cumprir con estes obxectivos ONCOMET desenvolve as seguintes liñas de investigación:
A liña de biopsia líquida céntrase na procura de marcadores presentes en fluídos biolóxicos, principalmente o sangue, que sirvan para o diagnóstico temperán, prognóstico, selección de tratamento e monitoraxe de distintos tumores (colon, mama, prostata, endometrio ou pulmón, entre outros). Para iso, os nosos estudos están dirixidos á validación da caracterización de células tumorales circulantes (CTCs) e o DNA libre en circulación (ctDNA) mediante distintas aproximacións experimentais, como ferramentas para detectar e monitorar a enfermidade. Na actualidade, o grupo de investigación, en particular a Unidade de Análise de Biopsia Líquida que xestiona o grupo, é referencia nacional no campo, con cada vez máis recoñecemento tamén a nivel internacional.
A liña de modelización que desenvolve o grupo aborda aspectos craves do proceso secuencial do desenvolvemento de metástase co fin de desenvolver tecnoloxías que permitan controlar devandito proceso. En particular, o grupo céntrase nos procesos de invasión e diseminación tumoral, na caracterización das células diseminadas que acabarán formando as metástases, e no seu aniñamento en lugares pre-acondicionados. Estes estudos permiten desenvolver ferramentas de monitoraxe de pacientes con enfermidade avanzada, ou tecnoloxías de captura de células metastásicas que axuden a controlar o proceso de metástase.
A nanotecnoloxía ofrece múltiples oportunidades de mellora no que respecta ao diagnóstico e tratamiendo do cancro. A pesar do auxe da nanotecnoloxía no ámbito biomédico, e en concreto na área de Oncoloxía, o deseño de estratexias especificamente deseñadas para interferir o proceso de metástase mediante o deseño de nanofármacos e nanoteranósticos apenas foi abordado, polo que se trata dun obxectivo tan novo como ambicioso, cunha gran repercusión e impacto en clínica. A liña de nanotecnoloxía que desenvolve o grupo céntrase no desenvolvemento de novas ferramentas terapéuticas e de diagnóstico de aplicación no manexo do cancro metastásico. Con este fin, abórdase o deseño de nanosistemas capaces de interaccionar de maneira selectiva con células tumorales mestastásicas, para poder detectalas mediante imaxe diagnóstica, e de maneira simultánea liberar moléculas terapéuticas de interese, soas ou en combinación, incluíndo biomoléculas como terapias génicas e inmunoterapias. Ademais, búscase o desenvolvemento de nanosistemas innovadores de aplicación directa no campo da biopsia líquida, facilitanto a detección de biomarcadores específicos e o illamento e cultivo de células tumorales circulantes.
A Epixenómica é unha área nova e de crecente interese que está a contribuír a responder moitas preguntas actualmente sen resolver no campo da Oncoloxía. O obxectivo principal desta liña de investigación é a identificación e avaliación clínica de novos biomarcadores epixenéticos que permitan a implementación dunha Oncoloxía de precisión. Mediante a análise epixenómica de mostras de tumores e de biopsia líquida dos pacientes oncolóxicos estudamos a utilidade clínica dos biomarcadores epixenéticos a nivel diagnóstico, prognóstico e de resposta e monitoraxe do tratamento antitumoral. Para iso, analizamos as modificacións de todo o epixenoma, como a metilación completa do ADN e a expresión de ARNs non codificantes, presentes nas mostras tumorales mediante o uso de tecnoloxía de última xeración como os sistemas de microarrays de metilación e Next Generation Sequencing (NGS).
ONCOMET conta cunha páxina web na que se publican as noticias e avances máis relevantes do grupo (oncomet.es)